Data communication

    กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง ถอดคำประพันธ์กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง ประวัติกาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง 

 

            กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง นับว่าเป็นกาพย์ที่นักเรียนช่วงชั้นมัธยมศึกษาตอนต้นจะได้อ่านหรือท่องจำกันอยู่บ่อย ๆ เนื่องจากเป็นบทเรียนบังคับในหนังสือเรียนภาษาไทย หลายคนคงชอบอ่านกาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง เนื่องจากมีการเล่นคำและการใช้วรรณยุกต์ที่สละสลวย และให้ความรู้สึกสนุกสนาน ทั้งยังทำให้อ่านเข้าใจได้ง่ายอีกด้วย แต่เชื่อว่าหลายคนคงยังไม่รู้ว่า กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง มีประวัติความเป็นมาอย่างไร หรือถอดความแล้วจะหมายความอย่างที่คิดไว้หรือไม่ วันนี้กระปุกดอทคอมจะพาไปรู้จักคำถามเหล่านี้กันค่ะ 


 ประวัติกาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง

            กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง เป็นบทประพันธ์ของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศรไชยเชษฐ์สุริยวงศ์ หรือเจ้าฟ้ากุ้ง ทรงพระนิพนธ์ขึ้นเมื่อครั้นตามเสด็จสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศโดยชลมารคไปมนัสการพระพุทธบาท จ.สระบุรี ทั้งนี้่คำว่าธารทองแดงเป็นชื่อลำน้ำที่เขาพระพุทธบาท ที่อยู่ในบริ เวณพระพุทธบาท อันเป็นที่รื่นรมย์ด้วยธรรมชาติ มีสัตว์ต่าง ๆ และพันธุ์ไม้ต่าง ๆ อยู่มากมาย

            นอกจากนี้ ที่แห่งนี้เป็นบริเวณที่ตั้งพระตำหนักธารเกษม ที่มีมาตั้งแต่รัชกาลสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ในหนังสือปริทรรศน์แห่งวรรณคดีไทยของ "นายตารา ณ เมืองใต้" ซึ่งเรียบเรียงเมื่อ พ.ศ. 2484 เรียกชื่อวรรณคดีเรื่องนี้ว่า "กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง" ตามลักษณะคำประพันธ์และเนื้อเรื่อง
  
            ต่อมาเมื่อกรมศิลปากรอนุญาตให้นำเรื่องนี้ไปพิมพ์รวมกับพระนิพนธ์เรื่องอื่นของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศร เพื่อเผยแพร่ในงานพระราชทานเพลิงศพพระยาเลขวณิชธรรมวิทกษ์ (เยี่ยม เลขะวณิช) ใน พ.ศ. 2505 ก็ได้เขียนคำนำอธิบายเกี่ยวกับเรื่องนี้เรียกชื่อว่า นิราศ โดยเทียบกับชื่อพระนิพนธ์อีกเรื่องหนึ่งที่แต่งคู่กันคือ กาพย์ห่อโคลงนิราศธารโศก ทำให้ผู้อ่านเข้าใจว่าเรื่องนี้มีชื่อว่ากาพย์ห่อโคลงนิราศธารทองแดง และเข้าใจเช่นนี้มาจนกระทังปัจจุบัน อย่างไรก็ตาม ในหนังสือเรียนวรรณคดีวิจักษ์จะใช้ชื่อเดิมว่า กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง


 ประวัติเจ้าฟ้าธรรมธิเบศรไชยเชษฐ์สุริยวงศ์ หรือเจ้าฟ้ากุ้ง

            เจ้าฟ้าธรรมธิเบศรไชยเชษฐ์สุริยวงศ์ หรือเจ้าฟ้ากุ้ง ทรงเป็นพระโอรสองค์ที่ 1 ในพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ เมื่อพระราชบิดาขึ้นครองราชย์ได้สถาปนาตั้งเจ้าฟ้าธรรมธิเบศรเป็นเจ้าฟ้ากรมขุนเสนาพิทักษ์ เจ้าฟ้าธรรมธิเบศรทรงมีพระนิสัยสืบมาจากบรรพชนหลายประการ  คือมีพระนิสัยเป็นกวีอย่างสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ทรงดุดันเหมือนสมเด็จพระเจ้าเสือ เช่น เมื่อครั้งหนึ่งเจ้าฟ้าธรรมธิเบศรทรงใช้พระแสงดาบไล่ฟันกรมขุนสุเรนทรพิทักษ์ ซึ่งดำรงเพศเป็นภิกษุ จนเป็นเหตุให้ต้องหนีไปผนวชอยู่เป็นเวลา 2 ปี ณ วัดโคกแสง เพื่อให้พ้นพระราชอาญา และขณะที่ทรงหนีไปผนวชนั้น ได้ทรงนิพนธ์หนังสือเกี่ยวกับศาสนา 2 เรื่อง คือ นันโทปนันทสูตรคำหลวงกับพระมาลัยคำหลวง

            ต่อมาเจ้าฟ้ากุ้งได้ลาสมณเพศเมื่อ พ.ศ. 2284 ซึ่งพระบิดาคงจะประทานอภัยหายกริ้วแล้ว จึงโปรดให้ดำรงพระยศเป็นพระมหาอุปราช ในระหว่างนี้เจ้าฟ้ากุ้งได้นิพนธ์เรื่องทำนองพิศวาสที่ทำให้พระองค์ได้มีชื่อเสียงว่าเป็นกวีเอกผู้หนึ่ง คือ กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง กาพย์ห่อโคลงนิราศพระบาท และที่ดีที่สุด คือ กาพย์เห่เรือ อย่างไรก็ตามเจ้าฟ้าธรรมธิเบศรสิ้นพระชนม์ใน พ.ศ. 2298 เพราะทรงเป็นชู้กับเจ้าฟ้าสังวาลซึ่งเป็นพระสนมในพระราชบิดา เป็นเหตุให้ต้องพระราชอาญาโบยจนสิ้นพระชนม์

            สำหรับงานนิพนธ์ของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศรที่เป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลาย คือ นันทโปนันทสูตรคำหลวง พระมาลัยคำหลวง กาพย์เห่เรือ กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง กาพย์ห่อโคลงนิราศพระบาทและเพลงยาว


 ลักษณะคำประพันธ์กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง

            กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง มีลักษณะทางฉันทลักษณ์ดังนี้ ขึ้นต้นด้วยกาพย์ยานี 1 บท แล้วตามด้วยโคลงสี่สุภาพ 1 บทใจความเหมือนกัน กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง นั้นมีกาพย์ยานีและโคลงสี่สุภาพรวม 108 คู่ และโคลงปิดท้ายมี 2 บท จุดประสงค์ในการแต่ง คือ เป็นบทชมธรรมชาติ เพื่อความเพลิดเพลินในการเดินทาง  เพื่อพรรณนากระบวนเสด็จทางสถลมารคจากท่าเจ้าสนุกถึงธารทองแดง และพรรณนาธรรมชาติบริเวณธารทองแดง ซึ่งเป็นธารน้ำที่อยู่ในบริเวณพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี